sábado, 13 de marzo de 2021

Didaci Vitrioli carmen de æviterno Pompeianorum amantium amplexu

 

Semper miratus sum linguæ litterarumque latinarum perennitatem, quæ mihi speciem præbet chrononavis nescio cuius, qua vecti, diversarum nationum regionumque confinia atque temporum repagula eodem sermone usi facile superare queamus.

Adde quod etiam maiorem admirationem movet mihi indicia, testimonia, documenta denique invenire, reperire et colligere superstitis, quam appellito, Latinitatis, eius dico linguæ quæ a nonnullis hominibus excoli perrexit inde ab ætate qua regnare, ut ita dicamus, desiit in re publica litterarum, usque ad nostra novissima tempora. Qua quidem in re vestigia premere conor optimorum recentissimæ ætatis litterarum pervestigatorum, quorum principes, ni fallor, sunt duo egregii Belgæ, Iosephum dico IJsewijn Theodericumque Sacré, ex IJsewijnii disciplina profectum.

Hisce autem novissimis temporibus Latinitati plerumque infestis, nonnulli egregii poetæ elegantiorisque prosæ scriptores strenuam operam dederunt ad ingentissimum latinarum litterarum patrimonium observandum, excolendum ac pro viribus augendum, ditandum, locupletandum.

Etenim, in commentariolo de litteris latinis recentioribus, Iosephus ille IJsewijn hæc protulit verba de pondere ac momento poetarum huius novissimæ, qua vivimus, ætatis:

 Nam et litteras Latinas post tot sæcula usque adhuc florere quingenti illi poetæ ostendunt, qui post annum MCM carmina ediderunt, iique quam vero quamque intimo æstu poetico ad carmina Latine pangenda cogantur... clare percepimus.

Eiusmodi igitur monitis ductus, temporis mei subsicivi aliquot horulas negotiis academicis subreptas dicare soleo scriptoribus huius recentissimi ævi indagandis. 

Ceterum, paucis abhinc diebus, in libello 24 commentarii c.i. Vox Urbis, Romæ editi anno 1901, commoventissima quædam disticha ab Didaco Vitrioli pereleganter pacta repperi (pp.186-187). Cui præterea elegiæ de poetæ vita operibusque hæc, inter alia, opportune præfantur:

Didacus enim per omnem vitæ suæ cursum, qui fuit ab anno 1820 ad annum 1898 latinam linguam ita excoluit, ita familiariter cum illa versatus est, ut non alienam, sed propriam colere et uti videretur. […]

Hinc in carminibus eius Vergiliana simul maiestas et concinnitas, una cum illa Vergiliana consonantia, cui subest aliquid non triste, sed mæstum, quo cordis intima delectantur mirifice et rapiuntur.

Nec alieno utebatur stilo sed suo, quem ipse sibi creaverat, plasmaveratque veterum conuetudine poetarum, ita ut eodem tempore nullum ex illis agnosceres, omnesque tamen sentires. Hoc Xiphias, egregium opus, redolet, hoc elegiæ singulæ, quas inter flexanima pariter ac sublimis habetur illa Cretensis militis, qui, Pompeiis cum esset conflagrante Vesuvio, quoniam inde militari ex munere abire non posset, uxorique dulcissimæ fugam frustra persuadere conaretur, supremo in amplexu, æstu, cinere, lapillis obrutus, una cum ipsa perire voluit, ne mors divideret quos amor sociarat; quorum corpora mille et octingentos post annos reperta sunt, cum Pompeianæ altius effoderentur ruinæ.


Carminis index, prolixior certe atque eloquens, hic est:

 

De corporibus duobus nudis ossibus cohærentibus

Pompeiis ad publicas thermas inter sese amplexantibus repertis

elegia 


Cur simul ossa cubent, ac post tot sæcla, viator,

in molli amplexu nos ita iungat amor,

accipe: nec tristes pigeat cognoscere casus:

elicient lacrumas fors mea verba tuas.

Saxa etenim flerent, gemitus si fundere possent:

deflerent nostras aspera saxa vices...

 

Sol medium cæli vix iam traiecerat orbem,

Pompeiosque tenet mollis et alta quies.

                                      

  [pinxit Eduardo Ioanne Poynter]

 

Rusticus in villa, mediis stat miles in armis;

subdola piscator per mare lina iacit.

Curia habet patres; it magna ad templa sacerdos;

femina devolvit lanea pensa colo.

 

Cum subito extinctos, infandum!, suscitat ignes

Vesvius, et rauco murmure saxa vomit;

culmine et in celso montis stat fumea pinus,

atraque nimbosum contegit umbra polum.


Ocius aeriæ volucres trepidantibus alis

frondiferas nemorum deseruere domos.

Manarunt nullo arentes humore lacunæ;

sulphureis Sarnus lentior ibat aquis.

 

Amnigenæ nymphæ glauco de gurgite surgunt,

mox celeri iactu gurgitis ima petunt…

Huic ego tum dixi: crudelia litora linquas,

lux mea; sit vitæ, sit tibi cura tuæ!

 

Dum voluere dei, felices egimus annos:

nunc procul a patriis pellimur ambo focis!

Interea ingenti squalebant mœnia luctu;

urget Pompeios ultima namque dies.

Turba ruit portis: secum fert quisque penates

exuviasque suæ, pignore cara, domus.

Quid non audet amor? Gestat non nemo parentem

atque ignis sanctum non violavit onus!

                                      

    [exitium Pompeorum, pictore Carolo Briullov]

 

Vidi ego pallentes vesana mente puellas

virgineas manibus dilaniare genas.

Hæc stupet, hæc vanis incusat fata querelis:

altera in alterius concidit ægra sinum.

Sollicitæ matres gnatis cum dulcibus errant.

Invocat illa homines, invocat illa deos.

 

O ubi vitiferi clivi et amœna fluenta,

atque coloratis florida prata rosis !

O gelidi fontes, o templa augusta deorum,

centum aris quondam fumida thuricremis !

 

En iacet ambustum templum Iunonis, et ara

Isidis, ac templum, pulchra Erycina, tuum:

semper ubi Idaliæ solitæ volitare columbæ;

sacra ubi cum viridi cæspite myrtus erat.

 

Hic olim blandi cantus, hic mille choreæ:

hic quoque mille dabant læta theatra iocos.

Nunc urbe in vasta gradiens bacchatur Erinnys;

per fora perque vias ventilat illa faces...

             

pinxit Turner

 

Nec fuga per pontum facilis: tumet undique pontus,

et fremit hinc boreas, et fremit inde notus.

                                                                          

Ingemino voces: “Fugias teque eripe flammis:

eripe te flammis, lux mea, tolle moras !”

Ast illa expandens morientia lumina fatur:

“te sine, me patrios linquere posse lares ?

 

Si celerare fugam prohibet te martia virtus,

obruar in mediis ignibus ipsa simul.

Ossa simul iaceant!   ut, nostri conscia amoris,

ista domus nostræ conscia mortis erit...”

 

Ter sonuit cæcis tum mons Vesuvius antris,

nosque ambo oppressit magna ruina domus !

 

 

No hay comentarios:

Publicar un comentario