Ut horum
igitur studiorum novum afferam testimonium, poetæ Nederlandici, itemque
philologi classici, Petri H. Damsté
(1860-1943) nomine, carmen quoddam a me recens lectum hic exscribam, cuius
editiunculam ad usum discipulorum adumbratam hac altera in pagina feci. Cuius quidem carminis argumentum est de viis
stratis ineuntis sæculi vicesimi, quæ peditibus periculosiores ac nonnumquam, proh dolor, infestissimæ evenerunt, cum currus, rædæ ceteraque id genus vehicula automata in dies magis
magisque eas frequentarent.
Qua in
editiuncula ad usum discipulorum adumbrata, carmen legitur in læva columna. In altera vero, legentibus dextra
videlicet columna, exstat paraphrasis oratione numeris soluta ac planiore, ut
equidem spero, sermone facta, quo discipuli aliis verbis freti facilius carmen
intelligere valeant. Quibusdam porro imaginibus carmen illustrandum curavi si
quem forte vel iuvare vel delectare queant.
Carmen
præterea pro viribus recitandum curavi. Oro, ut in transitu dicam, mihi ignoscatis propter menda quæ in recitatione commiserim.
Petri H. Damsté carmen intellectu facile mihi videtur, emendato præterea integroque sermone
latino exaratum, cuius in versibus quibusdam referuntur duo illi egregii poetæ veteres, Vergilium dico Horatiumque.
Initio vero, iuxta carminis inscriptionem Propertii versus excerptus
exscriptusque a poeta selectus carminis argumentum prænuntiat. Nihilominus vero, ut solent optimi recentioris
Latinitatis auctores, valuit poeta noster, cum de curribus vel rædis automatis
scriberet, novam quandam vitæ condicionem vetere certe simulque perenni sermone
exprimere, illustrare ac poetice narrare.
Ceterum, eo
de auctore, inter alia multa, hæc fere verba, quorum latinam interpretationem
deinceps exscribam, leguntur in annuario Societatis Nederlandicarum litterarum :
Damsté, sicut nemo fere alius, latine
sciebat eamque linguam tantopere amabat quam suam ipsius vernaculam. Latine
elegantissime scribebat ac prompte expediteque loquebatur, quinimmo et latine
cogitare valebat atque Camenæ litabat!
Nunc
denique, ne longus sim, huic præfationi finem facio aliquando.
En igitur tibi, iamiam lecturienti,
Petri Damsté carmen, distichis constans, cuius videlicet inscriptio est:
VAE PEDITIBVS!
Ambulet: et subito mirantur funus amici.
(Propertius).
Vrbis per plateās quondam spatiābar amœnās,
dum comes ex sociīs ūnus et alter erat;
grātum erat intereā blandīs sermōnibus hōrās
fallere et umbrōsās īre subinde viās.
Nēmō nōn etiam mediō tūtissimus ībat:
omnibus innocuum quodque patēbat iter.
Sī quōs incautōs peditēs aurīga vidēbat,
sollicitā docilēs arte tenēbat equōs.
Pūblicus in quōvīs nōn stābat trāmite
custos,
dextrā quī dominā datque negatque viam.
Iam vērō sonipēs ācer vix cernitur ullus
nec nisi rāra piger claustra caballus agit.
Automatī currūs intentant undique mortem,
vīsū terribilēs monstriferīque simul:
Cadillac, Rolls-Royce, Citroën, Buick,
Hudson et Essex
et quæ prætereā barbara monstra furunt.
Impete pervolitant nunc oppida rūraque cæco,
nulla rotātōrī sēmita sancta ferō est.
Nullus iam peditī locus est per strāta viārum
impia turba dehinc occupat omne solum.
Horrendum faciunt strepitum spīrantque
mephitin,
haud semel et miserōs dūriter interimunt.
Crēdibilī māiōra putās mē plangere, lector?
Quin age et expertō postmodo crēde virō!
Accidit ut cāsūs nūper spectātor adessem
(Horrescō referens!) tristis et insolitī.
Ībam forte Viā Lātā,sīcut meus est mōs,
cum crebrō titubans est mihi vīsus homo.
Ille merō gravis est (mēcum meditābar) amāro,
quod nātālis adest coniugiīve diēs.
Scīlicet indulsit geniō veterātor amīcō,
at, crēdō, fuerant pōcula mixta parum.
Prōtinus obstipuī: subitō nam passibus ægrīs
trāiectūrus erat compita trīta rotīs.
Multōrum ad monitum, “Cave Fīat!” mussitat
ille
“Quid fīat
caveam?” tum sine mōre ruit,
in sua fāta ruit, nam magnō turbine currus
exitiālis adest comminuitque virum!
Quī modo vīsus erat lætans Bacchōque beātus,
illius, infandum! membra minūta iacent.
Quid quod et illa superveniens cito
corripuit Ford!
Ræda quidem vīlis spōlia digna tulit!
Undique iam, lector, fūnesta perīcula
surgunt;
circumstant hominem fāta sinistra nimis.
Inde ego quæ moneō, memorī sīs mente repōnas:
Parce exīre forās! Ātria tūta tenē!
Ūna salūs peditī, patriōs servāre Penātēs:
Istīc Mnēmosynē gaudia larga feret.
Sī quis forte neget fīdō pārēre monentī,
ambulet et iam iam flēbile fūnus erit!